Reakcja zobojętniania zwana inaczej reakcją neutralizacji (Odwrotna reakcja zobojętniania to reakcja hydrolizy) zachodzi pomiędzy kwasem i zasadą, prowadzi do zmian pH w środowisku reakcji w stronę obojętnego odczynu. W wyniku reakcji powstaje sól oraz woda (nie zawsze). Zobojętnianie to również każda reakcja, prowadząca do zmian pH środowiska, także pomiędzy solą i zasadą lub solą oraz kwasem, pomiędzy dwoma kwasami lub dwiema zasadami, nawet pomiędzy dwiema solami.
Reakcja ta może zachodzić także w różnych środowiskach oraz posiadać różny przebieg, który zależy od tego czy będziemy do roztworu kwasu dodawać zasadę, czy do zasady kwas. W pierwszym przypadku zaobserwować możemy obniżone stężenie jonów hydroniowych w drugim przypadku jonów hydroksylowych.
Reakcję zobojętniania poprzedza reakcja dysocjacji, gdy dodawane są stężone lub stałe kwasy, zasady lub sole. W reakcjach zobojętniania (nie we wszystkich), gdzie powstaje nowa sól zostaje ona w roztworze w postaci zdysocjowanej. W innych natomiast może powstawać sól rozpuszczalna w wodzie nie podlegająca dysocjacji, również sól ulegająca wytrąceniu z układu. Istnieją przypadki zobojętniania gdzie powstający kwas albo zasada, która jest słabo zdysocjowana lub ulega częściowemu wytrąceniu albo odparowaniu z układu.
Reakcja zobojętniania w roztworach wodnych
Reakcja zobojętniania w roztworach wodnych zachodzi w kierunku wyrównania stężeń jonów wodorotlenowych albo hydroniowych do poziomu jakim charakteryzuje się woda destylowana (pH=7).
Przeprowadzając reakcję zachodzącą pomiędzy zasadą o określonym stężeniu i kwasem (gdy nie znamy zawartości składnika w danym roztworze) możemy określić jego stężenie.
Reakcja zobojętniania ma różny przebieg, zależy od mocy kwasów oraz zasad. Reakcja mocnego kwasu i mocnej zasady powoduje pozostanie jonów soli w roztworze i nie ma wpływu na odczyn.
Roztwór posiada odczyn obojętny w PK np.:
H+ + Cl– + Na+ + OH–<=> H2O + Na+ + Cl–
H++ OH – -> H2O
Reakcja zobojętniania słabego kwasu i mocnej zasady – w PK roztwór nie obojętny, posiada odczyn zasadowy, np.:
CH3COOH + OH– + Na+ <=> CH3COO– + Na+ + H2O
CH3COOH + OH– <=> CH3COO– + H2O
Jest to następstwo hydrolizy anionowej.
Hydroliza kationowa w reakcji zobojętniania słabej zasady za pomocą mocnego kwasu powoduje podobne zjawisko np.:
NH3 • H2O + H+ + Cl– <=> NH4 + + Cl– + H2O
NH3 • H2O + H+ <=> NH4+ + H2O
Roztwór w punkcie końcowym miareczkowania posiada odczyn kwasowy.